Nasıl Parfümör Olunur?
“BİR ATMOSFER YARATIN, BİR ANIYI TEMSİL EDİN, BİR HAYALİ TASVİR EDİN… AMA KOKULARLA! EĞER KOKU BİR NOTAYSA, PARFÜM SENFONİDİR, DİYORUZ, O HALDE PARFÜMÖR VEYA BURUN İÇİN BİR MÜZİSYEN VEYA ORKESTRA ŞEFİ DİYEBİLİRİZ. BU YAZIMDA PARFÜMÖR MESLEĞİNİN BİLİNMEYEN YÖNLERİNİ ELE ALDIM. İYİ KEŞİFLER…”
— Kaan Demirdöven, Parfümör / MYY Kimya A.Ş.
İyi bir parfümör, koku moleküllerinin dikkatli seçimi ve bileşimi sayesinde, bir duyguyu şişeleme ve koklayanları büyüleme gücüne sahiptir. Bu hiç de küçümsenecek bir başarı değildir! Dünyanın duyularını mest etmek ve etkilemek isteyenleri zorlu bir çalışma ve sabır yolculuğu beklemektedir. Ödenecek bedel: Titiz bir yöntem ve yıllar süren çalışma.
20. yüzyılın ünlü parfümörlerinden ve efsanevi Eau Sauvage de Dior’un yaratıcısı Edmond Roudnitska, kendi kariyerini “zahmetli, zorlu, hatta bazen nankör, çünkü hayal kırıklıkları, çözülmemiş sorunlar ve tuzaklarla dolu” olarak tanımlamıştır. Ancak, tüm bu zorluklara rağmen devam etmeye değer!
Parfümör Kimdir?
Efsanevi Hermès parfümörü Jean-Claude Ellena’ya göre, “Koklama eylemi, biz öneminin farkına varmadan var olan hayatımızın, günlük hayatımızın bir parçasıdır.” Bu nedenle parfümör, kokuların her yerde bulunan kalitesini benimsemeli ve soyutta yaşayan kokular yaratmaya çalışmalıdır. Başka bir deyişle, parfümör mevcut yüzlerce molekülü kullanarak bir kavramı (bir fikir, bir görüntü ve hatta bir duygu) geliştirir ve kopyalar. Hem sanatçı hem kimyager olarak, hem doğadan elde edilebilen hem de laboratuvarda oluşturulan sentetik kokular hakkında ansiklopedik bilgiye sahip olması gerekir.
Parfümeri jargonunda, parfümör genellikle bir “burun” olarak tanımlanır. Ancak, daha geniş bir etiket olan “yaratıcı” veya “koku sanatçısı”nı tercih eden bazı profesyoneller de mevcuttur. Nasomatto markasının yaratıcısı Alessandro Gualtieri de bu görüşü paylaşır.
Parfümör Olma Yolculuğuna Çıkıyoruz
Bu mesleği icra etmek için bilimsel bir yola yönelmek tercih edilir, çünkü kimya ve fizik konularında bilgi gereklidir. Fransa’da en tanınmış yüksek kuruluşlar, Versay’daki ISIPCA (Institut Supérieur International du Parfum, Cosmétique et de l’Aromatique Alimentaire) ve Paris’teki École Supérieure du Parfum’dur. Ancak parfümörlük mesleğine giden bir başka yol daha vardır: Büyük bir kompozisyon evinin iç parfümeri atölyelerine katılmak.
Elinizde bir parfüm tasarımı diploması varken, iş daha yeni başlar. Çünkü herhangi birinin müşteri markaları için doğrudan parfüm üretmesi sabır gerektiren bir süreçtir. Burun çırakları genellikle daha deneyimli parfümörlerin asistanları haline gelir ve bu ustaların işi öğrenmelerine yardımcı olurlar. Ancak birkaç yıllık uygulamadan sonra deneyimleri, kendileri ve başkaları için bağımsız olarak yaratmalarına olanak tanır.
Parfümeri Dünyasındaki Farklı Meslekler
Rujlarımızın, tıraş kremlerimizin, jellerimizin ve sabitleyici ağdalarımızın parfüm içerdiğini hepimiz biliyoruz. Peki, kaçımız bu kokuların arkasında bir burun olduğunu fark ediyoruz? Uzman bir parfümör, ürün yaratma sürecinin tutarlı bir parçasıdır. Parfümörler, dört kategoriye ayrılır:
Yaratıcı Parfümörler: Amaçları, bir parfümün nihai formülünü bir dizi hammadde aracılığıyla uyumlu bir şekilde tasarlamaktır. Kaliteli parfümlerde (“Güzel Koku” olarak da bilinir), yani eau de Toilette’lerde ve alkollü parfümlerde işe yarayabilir; fonksiyonel parfümeri için, yani ev ürünleri (deterjanlar, oda kokuları vb.); hatta vücut için (kozmetik, duş jelleri…).
- Parfüm Evaluatörü veya Maaşlı Parfümör: Bir kompozisyon evinde çalışır ve çeşitli müşteri markaları için projeler üzerinde çalışır.
- Marka Parfümörü: “In House” Parfümör olarak da anılırlar; işlevleri, Hermès’teki Christine Nagel ve Guerlain’deki Thierry Wasser gibi, tek bir marka için parfüm yaratmaktır.
- Bağımsız Parfümör: Kendi şirketini yöneten ve kişisel bir marka için veya diğer markalar adına genel olarak gizli formüller üreten kişidir.
İçerik Parfümörleri: Çalıştıkları laboratuvarların ve hammadde şirketlerinin sunduğu koku paletini uzmanlıkları sayesinde zenginleştiren ve bilgilendiren hammadde uzmanlarıdır.
Parfüm Analistleri: Görevleri, piyasadaki farklı ürünleri incelemek ve ünlü Gaz Kromatografisi/Kütle Spektrometrisi (GC-MS) gibi analitik yöntemleri kullanarak bunların bileşimlerini incelemektir. Pazardan pazara farklılık gösterebilecek tüketici talepleri doğrultusunda ürünler geliştirmek amacıyla güncel trendleri takip ederler.
Teknik Parfümörler: Görevleri, mevcut bir parfümün formülünü ayarlamak, onu örneğin kremler veya duş jelleri gibi çeşitli yan ürünlere uyarlamaktır. Bunun için formülün stabilitesinin, mevzuata uygunluğun ve son parfümün kokusunun korunmasını sağlamak önemlidir.
Parfümörleri Kim İşe Alır?
Parfümörler, ürün geliştirmek için burunları kullanan birçok şirket tarafından işe alınır. Givaudan, Firmenich, IFF ve Robertet gibi kompozisyon evleri, L’Oréal, Puig, LVMH, Coty, Shiseido ve Interparfums gibi büyük gruplar için “Güzel Koku” oluşturma ve geliştirme hizmetleri sunar. Bununla birlikte, deterjan markaları da kompozisyon evlerinin önemli müşterileri arasında yer alır ve bu nedenle parfümörler, işlevsel parfümeri alanında da çalışırlar. Nadir olarak, kompozisyon evlerinde yetişen parfümörler, Dior, Hermès, Guerlain ve Cartier gibi büyük lüks markalarla rekabet edebilirler.
Bir Süper Güç Geliştirmek: Gerçekten Harika Bir Koku Alma Duyusu
Yetişmekte olan bir parfümörden mükemmel bir burun ve geniş bir hammadde bilgisi beklenir. İster doğal ister sentetik olsun, gelecekteki burun birkaç yüz kokuyu tanımlayabilmeli ve köken veya tür gibi incelikli özellikleri de bilmelidir. Örneğin, kokladığı vetiver Haiti’den mi yoksa Java’dan mı olduğunu bilmesi gibi… Terimleri tanımlanması ve koku etütleri ile ilgili alıştırmaların yapıldığı özel eğitimlerden geçmiş olmalıdır.
Parfümün Formülasyonu
Bu büyüleyici meslek, ham maddelerin kokusal olarak nasıl ayırt edileceğini bilmekle bitmez. Bir parfümör, tamamen yeni bir koku yaratacak “akorları” formüle edebilmelidir. Aslında parfümörün mesleği bir bestecinin mesleğine benzetilebilir: Tıpkı bir müzisyenin notaları birleştirerek bir parça ortaya çıkarması gibi, o da hammaddeleri uyumlu bir şekilde bir araya getirir. Bu yüzden parfümörü bir müzisyene benzetirim: “Koku bir notadır, parfüm ise senfoni…”
Başlangıçtaki düşüncemize dönecek olursak, bunu ne kadar tekrar etsek azdır: Hammaddeleri uyumlu bir şekilde bir araya getirerek parfüm yaratabilmek çok fazla deneyim gerektirir. Parfümör, her şeyden önce bir kaşiftir ve her zaman keşfedilmemiş koku alma bölgelerini arar. Hammaddelerin etkileşim şeklini analiz eder, diğerlerine hakim olan belirli bir kokunun dozunu doğru hesaplar. Ve işte büyü burada gerçekleşir!
Parfümün Yaratılışı
Her parfümörün kendine özgü bir formüle etme ve yaratma yöntemi vardır. Birkaç yıl süren deneyimlerden sonra, her burun kendi “paletlerini” oluşturur. Bu paletler, parfümörün yöneldiği hammaddelerden oluşur ve genellikle kişinin özellikle hoşlandığı kokulardır. Bu palet zamanla gelişir ve sanılanın aksine aslında büyümek yerine küçülür. Örneğin, Jean-Claude Ellena kariyerinin zirvesinde yalnızca iki yüz hammaddeyle çalışıyordu.
Parfümör, bu paletten başlayarak birkaç test gerçekleştirir; genellikle nihai formüle varmadan önce onlarca test gerekir.
Parfümeride Stil Sorunu
Parfüm endüstrisinde bazı parfümörlerin kendilerine ait koku imzaları vardır. Pek çok farklı koku yaratmayı ve kendi kişisel dokunuşlarını eklemeyi başararak, onları diğer yaratıcılardan farklı kılmayı mümkün kılarlar. Bu koku izleri sayesinde her parfümörün “evrenini” tespit edebiliriz. Örneğin, tarzı iyi tanımlanmış bir parfümör olan Vero Kern, yaklaşımını şu şekilde anlatır: “Rahatsız etmeyi seviyorum, garip olanı, tuhaf olanı seviyorum. Eskiyle yeniyi, güzelle çirkini birleştirmeyi seviyorum.” Patricia de Nicolaï ise eşit derecede güçlü ama tamamen farklı bir imzayla şunu doğrular: “Şok etmeyi sevmiyorum. İnsanların parfümleriyle kendilerini iyi hissetmeleri, onlara güven vermeleri hoşuma gidiyor; tıpkı içinde kendinizi çok iyi hissettiğiniz ve dünyayı dolaşabileceğiniz bir elbise gibi.”
Tersine, kullanıcıların ihtiyaçlarına tamamen uyarlanmış kreasyonlar sunmak için yaratım sürecine “imzalarını” eklememeyi seçen bukalemun parfümörler de vardır.
Bir Parfümörün Çalışma Aletleri ve Çalışma Ortamı
Parfümörler nadiren laboratuvarlarda çalışırlar. Burunlarının dengesinin bozulmasını ve çevredeki kokulardan rahatsız olmasını önlemek için genellikle parfüm organının bulunduğu masalarında çalışmayı tercih ederler. Ellerinin altında koku kartları ve birkaç şeridi birbirine tutturmayı sağlayan bir tür destek olan yelpaze tutucuları vardır. Bu şekilde testlerinin zaman içindeki gelişimini inceleyebilirler. Parfümörler, defterleri olmadan asla her gözlemi ve formülleri için ilham veren her şeyi listelemeyi ihmal etmezler. Hayatı kolaylaştırmak için modern parfümörler, ürünlerinin mevzuata uygun olup olmadığını gösteren bir yazılımla donatılmıştır.
Bir Parfümörün Sıradan Bir Günü Nasıl Geçiyor?
Bir parfümörün günlük rutini sıklıkla değişebilir ama asla sıkıcı değildir. Genellikle güne bir önceki günün formüllerini koklayarak başlarlar. Sabah, bu yaratımları değerlendirmek için iyi bir zamandır çünkü burnun gerçekten taze olduğu tek saattir. Koku almak için parfümörün konsantre olabilmesi için sessizliğe ve sakinliğe ihtiyacı vardır. Parfümörler, formül oluştururken müşteri beklentilerini en iyi şekilde yorumlayıp karşılamak için parfüm değerlendirme uzmanları (perfume evaluator) ve pazarlama ekipleriyle sürekli iletişim halindedir. Böylece birçok toplantı, formüllerin geçirdiği birçok değişiklik, değerlendirme ve yeniden ayarlamayla birlikte gün boyunca birbirine bağlanabilir. Bu nedenle yoğun günlük yaşam, sadece burnunuzu parfümlere daldırmakla ilgili değil, aynı zamanda birçok sorumluluk ve iletişim arasında bir denge kurmaktır.
Parfümörde Aranan Özellikler
Parfümörlük gölge meslek olarak adlandırılabilir. Parfümörler, göz önünden uzakta eleştiriyi ve başarısızlığı kabul etmek zorundadırlar. Başarıya ulaşmak için meraklı, sabırlı ve çoğu zaman inatçı olmak gerekir. Öğrenilenlerin üzerine yeni şeyler eklemek kolay olsa da, gerçekten hırslı bir parfümör, sürekli değişen ve gelişen bir pazarı takip ederek kendini sürekli yenilemeye çalışacaktır.
Parfümör olmak aynı zamanda seyahat ve keşifle tanımlanan bir meslektir. Değerli hammaddeleri bulmak ve prestijli müşterileri ikna etmek için seyahat etmek gerekebilir. Macera ve duygularla dolu bir meslektir. Önemli miktarda zaman ve enerji yatırımı gerektirir ancak son derece ödüllendirici olabilir ve milyonlarca insanın günlük yaşamını etkileyebilir. Gelecek vadeden parfümörler için son bir tavsiye: Cesur olun. Önemli olan yalnızca sizin burnunuzdur ve unutmayın, bir parfüm önce zihinde tasarlanır.
İlginizi çekebilir...
Nasıl Parfümör Olunur?
Uçucu Yağ Üretiminde Yapılan Testler
Türkiye 3 Bin Endemik Bitkiye Ev Sahipliği Yapıyor
